Rotavirus is de belangrijkste oorzaak van infectieuze gastro-enteritis bij zuigelingen en kinderen wereldwijd : bij kinderen jonger dan 5 jaar is het rotavirus wereldwijd verantwoordelijk voor 16 % van door vaccinatie vermijdbare mortaliteit.

Rotavirus gastro-enteritis (RVGE) is bij kinderen in de geïndustrialiseerde landen één van de belangrijkste redenen voor hospitalisatie en bezoeken aan spoedgevallen en artsen voor gastro-enteritis. Men schat dat in Europa jaarlijks bijna 100.000 kinderen onder de 5 jaar moeten worden gehospitaliseerd voor de behandeling van RVGE.

Het rotavirus is een RNA virus dat zowel mensen als zoogdieren en vogels infecteert. Talloze varianten van het rotavirus zijn beschreven en ondergebracht in verschillende groepen waarbij deze uit de A groep vooral diarree bij kinderen veroorzaken. De verschillende types (serotypes) binnen deze groep worden verder onderverdeeld aan de hand van de twee eiwitten (G en P) die de buitenwand van het virus vormen en waartegen bij een infectie neutraliserende antistoffen worden gevormd.

Bijna alle kinderen worden geïnfecteerd met het rotavirus voor de leeftijd van 5 jaar met de piek vaninfecties tussen de leeftijd van 6 maanden en twee jaar. De overdracht van het virus gebeurt voornamelijk langs feco-orale route en het virus wordt doorgegeven aan andere leden van het gezin of andere nabije contacten (kinderkribbe, school). Het virus is ook verantwoordelijk voor een hoog aantal nosocomiale infecties in de kinderafdelingen van ziekenhuizen.
De symptomen van RVGE (diarree, braken, abdominale pijn en dehydratatie) zijn echter niet specifiek voor een infectie met rotavirus. Dat vergemakkelijkt de diagnose en de identificatie van rotavirus zeker niet. Het verloop van infecties met rotavirus is onvoorspelbaar en kan ernstiger worden in vergelijking met andere infectieuze maagdarmontstekingen. Tot op heden is er geen manier gevonden om de evolutie en de ernst van een RVGE te voorspellen. Er is ook geen oorzakelijke behandeling voorhanden.
Infecties met het rotavirus komen voornamelijk in de winter en de vroege lente voor. De meerderheid van rotavirus infecties in Europa wordt veroorzaakt door 4 courante serotypes die aangeduid worden als G1, G2, G3 en G4 . Een vijfde serotype, aangeduid door G9, komt nu ook frequenter voor. Het is onmogelijk om te voorspellen welke types in een gegeven seizoen en geografisch gebied zullen circuleren.
Dit verklaart waarom een zo breed mogelijke bescherming noodzakelijk is om een efficiënte bescherming te bieden aan de jonge kinderen.

Recente ontwikkelingen

Op het einde van de jaren negentig werd in de USA Rotashield™, een eerste vaccin tegen RVGE, van de markt gehaald omwille van een verhoogd risico op darminvaginatie.
Verschillende opties voor de ontwikkeling tot een efficiënt en veilig vaccin hebben nu geleid tot twee nieuwe producten. Eén daarvan, Rotarix™ (zie kader en Vax Info nr 43) is reeds beschikbaar in België. Het tweede (RotaTeq™) zal binnenkort beschikbaar zijn.
RotaTeq™ werd ontwikkeld door Merck en wordt in Europa gecommercialiseer door Sanofi Pasteur MSD. Het is een oraal pentavalent vaccin dat gericht is op de productie van typespecifieke antilichamen tegen de belangrijkste circulerende rotavirustypes om een zo breed mogelijke bescherming te ontwikkelen. Het vaccin is gebaseerd op 4 menselijke rotavirusstammen en een rotavirusstam die kalveren besmet maar zeer goed verdragen wordt door mensen. De vijf bestanddelen induceren antilichamen tegen G1 ,G2 , G3 , G4 en P1[8].
In februari 2006 werd RotaTeq™ goedgekeurd door het FDA en op 27 juni 2006 kreeg RotaTeq™ groen licht van de Europese autoriteiten voor de commercialisatie in de Europese Unie. RotaTeq™ is aangewezen voor de actieve immunisatie van zuigelingen vanaf de leeftijd van 6 weken voor de preventie van gastro-enteritis door een rotavirusinfectie. In klinische studies werd de werkzaamheid aangetoond tegen gastro-enteritis veroorzaakt door G1P1[8], G2P[4], G3P1[8], G4P1[8] en G9P1[8].
De resultaten van de fase III studie werden onlangs gepubliceerd waarbij eveneens geen verhoogde incidentie van darminvaginatie werd genoteerd. In deze placebo gecontroleerde studie werden meer dan 70.000 zuigelingen afkomstig uit 11 landen (U.S.A. inclusief Puerto Rico, Mexico, Jamaica, Costa Rica, Guatemala, Duitsland, België, Finland, Zweden, Italië en Taiwan) ingesloten. De eerste orale dosis van RotaTeq™ werd toegediend aan zuigelingen tussen 6 en 12 weken oud. De tweede en derde dosis werden toegediend met een interval van 4 à 10 weken. Andere courante vaccins werden gelijktijdig toegediend (uitgezonderd oraal poliovaccin). Er was geen restrictie op de toediening van borstvoeding.
De doeltreffendheid van RotaTeq™ werd gemeten bij meer dan 5000 zuigelingen. Er werd een reductie van ernstige RVGE met 98% bekomen met als resultaat een drastische daling van het aantal hospitalisaties voor RVGE met 96% en van de bezoeken aan spoedgevallen voor RVGE met 94%. Voor de ouders en/of verzorgers van de gevaccineerde kinderen resulteerde dit, vergeleken met de placebogroep, in een reductie van het aantal verloren werkdagen met 87%. Deze bescherming werd aangetoond voor rotavirus-serotypes G1, G2, G3, G4 en G9 en de protectie persisteerde in het tweede rotavirus seizoen10. Deze resultaten waren volledig consistent met de studieresultaten uit andere fase II-III studies waarbij 100% bescherming tegen ernstige RVGE werd aangetoond.
RotaTeq™ werd zeer goed verdragen. Het optreden van bijwerkingen werd gedetailleerd bekeken bij 9600 zuigelingen. De incidentie van koorts, braken en diarree tot 42 dagen na elke dosis was gelijk in de groep van gevaccineerde zuigelingen en deze van de placebogroep.
Om de veiligheid van RotaTeq™ in verband met darminvaginatie te blijven volgen, worden in de USA post-marketing surveillance studies opgestart in samenwerking met het FDA (Food and Drug Administration) en het CDC (Centers for Disease Control and Prevention).
Over enkele maanden zullen in samenwerking met PATH (Program for Appropriate Technology in Health) verschillende studies in Azië en Afrika worden opgestart om de doeltreffendheid van RotaTeq™ in deze gebieden te evalueren.

Besluit

De studies met RotaTeq™ hebben aangetoond dat de toediening van een pentavalent vaccin tegen de meest courant circulerende rotavirussen resulteert in een efficiënte bescherming van zuigelingen en jonge kinderen tegen de gevaren van RV infecties. Dit vaccin zal kunnen bijdragen tot de reductie van de effecten van deze infectie wereldwijd.