Inleiding

De Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) wil tegen 2010 de mazelen in Europa uitroeien. Dat wil zeggen dat het wilde virus niet meer circuleert in Europa en dat de verspreiding van het virus bij herintroductie spontaan stopt.
Om deze doelstelling te bereiken is een vaccinatiegraad van minstens 95 % voor twee dosissen nodig.
Ondanks een vaccinatiegraad van 80 à 90% voor de eerste dosis worden verschillende Europese landen de voorbije jaren getroffen door opstoten of een epidemie van mazelen. Hierdoor heeft men bepaalde risicogroepen kunnen identifi-ceren, zoals het ziekenhuispersoneel en reizigers [1].
Na de introductie van het trivalente MMR-vaccin in 1983 verminderde de incidentie van mazelen in België van 998 gevallen per 100.000 inwoners in 1982 naar 0,5-1 per 100.000 in 2006 [2].

Methode

In de Vlaamse Gemeenschap is mazelen een infectieziekte die moet worden aan-gegeven in het kader van de schoolgeneeskunde.
In oktober 2007 signaleerde het CLB van de provincie Antwerpen 7 verdachte gevallen in de ortodoxe Joodse gemeenschappen van Antwerpen. De diagnose werd bevestigd in het referentielabo van het WIV.
Voor deze studie onderzocht het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid samen met het Instituut Volksgezondheid (af-deling Epidemiologie en Virologie) de aangegeven gevallen. In samenwerking met de Joodse gemeenschappen in Antwerpen werd een oproep gepubliceerd in een Joodse krant om alle gevallen te melden. Onderzoek van de gevallen die werden aangegeven door de Joodse gemeenschappen, het CLB van Antwerpen, artsen en het referentielaboratorium, heeft toegelaten om nog andere gevallen te identificeren bij contactpersonen.

Voor elk geval werd een vragenlijst ingevuld na mondelinge of telefonische ondervraging van de patiënt. Vermits het onderzoek nog loopt, gaat het hier om voorlopige resultaten.

Resultaten

In totaal werden 138 gevallen van mazelen geïdenticifeerd in Antwerpen tussen augustus 2007 en mei 2008. Het gaat hier waarschijnlijk om een onderschatting omdat de infectie niet moet gemeld worden (behalve dan in schoolverband) en omdat niet alle families een arts raadpleegden. Figuur 1 geeft de evolutie van de epidemie weer.
Het virus werd meerdere keren geïntroduceerd in ortodoxe Joodse gemeenschappen in Antwerpen door mensen die uit Londen en Israël kwamen. Het genotype heeft deze band kunnen aantonen : het gaat om type D4 dat verantwoordelijk is voor mazelenepidemies in Londen en Israël [3] [4].
Bijna alle gevallen, op 8 na, deden zich voor in ortodoxe Joodse gemeenschappen in Antwerpen. 93% van de patiënten woonde ook in de Joodse wijk in Antwerpen.

De diagnose van mazelen werd in 39 gevallen (28%) bevestigd. Alhoewel niet voor elke patiënt een verband met één van deze gevallen kon worden aangetoond, kan verondersteld worden dat er een verband bestaat tussen alle patiënten gezien de nauwe contacten binnen de Joodse gemeenschappen van Antwerpen.

De oorsprong van de infectie lag meestal in de school, met transmissie naar broers en zussen die nog niet naar school gingen en vaak nog niet gevaccineerd waren. De besmettingsgraad binnen eenzelfde familie die onder hetzelfde dak leefde, bedroeg gemiddeld 31% (met een sprei-ding van 11 tot 83 %). De meerderheid van de gevallen (88%) was jonger dan 11 jaar (figuur 2). 11% was jonger dan 1 jaar en kwam dus nog in aanmerking voor vaccinatie. De enkele volwassen patiënten waren meestal niet Joods.
Bij 14% van de patiënten werden ver-wikkelingen (otitis of broncho-pneumo-nie) vastgesteld en 6% van de patiënten moest in het ziekenhuis worden opgenomen.
Van 129 gevallen (93%) was de vaccinatiestatus gekend. 12% had een eerste dosis MMR ontvangen. Geen enkel pa-tiënt had beide dosissen van het vaccin gekregen.

Van 68 personen kon de reden van niet vaccinatie worden achterhaald : bij 25 kinderen (37%) gebeurde dat op advies van de arts of bij gebrek aan informatie, door vergetelheid in grote families voor 18 kinderen (26%), door ziekte of allergie (16 kinderen of 24%). Slechts 4 families (13% van de niet-gevaccineerden) beriepen zich op principiële bezwaren.

Bespreking

Het risico van een mazelenepidemie is in België zeer reëel door de onvoldoende hoge vaccinatiegraad (± 90%) waardoor het aantal vatbare personen toeneemt [5]. In landen of gemeenschappen waar de vaccinatiegraad onvoldoende hoog is, ontstaat namelijk een accumulatie van vatbare gevallen. Dank zij de hoge vaccinatiegraad van zuigelingen in Antwerpen (94%) bleef deze epidemie grotendeels beperkt tot de ortodoxe Joodse gemeenschappen in Antwerpen met een lage vaccinatiegraad.

Enkele artsen (huisartsen en pediaters) die door deze gemeenschappen geraadpleegd worden, raden de vaccinatie af voor kleine kinderen. Bovendien werken de niet-gesubsidieerde Joodse scholen niet samen met het CLB en wordt de vaccinatie van de kinderen niet opgevolgd. Daardoor ontstond een accumulatie van vatbare kinderen in deze gemeenschappen. Momenteel werken de Vlaamse Gemeenschap en de ortodoxe Joodse gemeenschappen samen om een duurzame oplosing voor dit probleem te vinden en een herhaling in de toekomst te voorkomen.

De epidemie in Antwerpen heeft alleszins aangetoond dat mazelen in België nog niet is uitgeroeid. Men moet dus onverminderd doorgaan met de huidige vaccinatie met twee dosissen MMR, met het bevestigen van de diagnose van verdachte gevallen door een gratis speekseltest, en met het melden van verdachte gevallen aan de gezondheidsinspecteurs, zodat de oorsprong van de infectie kan opgespoord worden en de verspreiding kan ingeperkt worden.

Met dank aan het personeel van het CLB Antwerpen, de huisartsen en pediaters en de Joodse gemeenschappen in Antwerpen.