Het geconjugeerde heptavalente vaccin werd in oktover 2004 geïntroduceerd op de Belgische markt. Het vaccin wordt aanbevolen voor kinderen van 0 tot 23 maanden. Sinds januari 2007 maakt het deel uit van de officiële vaccinatiekalender en wordt het gratis ter beschikking gesteld. In 2006, toen het vaccin slechts gedeeltelijk werd terugbetaald door de ziekenfondsen, bedroeg de vaccinatiegraad bij kinderen van 18 tot 23 maanden 26% in Brussel en 30% in Wallonië, waar 65% van de kinderen ten minste één dosis had ontvangen. In oktober 2005 is het Institut de Santé Publique, in samenwerking met het referentielaboratorium van de KULeuven en met de Belgische verenigingen van pediaters, gestart met een postvaccinale surveillance van invasieve pneumokokkeninfecties. Belangrijkste bedoeling hiervan is de impact van het vaccin op te volgen, en mogelijke verschuiving van de serotypes en vaccinale mislukkingen op te sporen. Een capture-recapture studie op basis van surveillancegegevens van ok-tober 2005 tot september 2006 schatte dat 87,5% van de kinderen jonger dan 5 jaar werden opgevolgd.

Methoden

In 2002-2003 voerden de verenigingen van pediaters een studie uit over de pre-vaccinale epidemiologie bij kinderen jonger dan 5 jaar op basis van gegevens van de pediatrische afdelingen van de Belgische ziekenhuizen en het Referentielaboratorium van de KULeuven. De postvaccinale surveillance is gebaseerd op gegevens van dezelfde pediatrische diensten en typering door hetzelfde laboratorium. De gevens van het eerste jaar (januari-december 2006) worden vergeleken met de prevaccinale gegevens.

Resultaten

In 2006 werden 406 invasieve pneumokokkeninfecties vastgesteld, waarvan 336 bij kinderen jonger dan 5 jaar. In de periode voor de vaccinatie ging het om 336 kinderen. De incidentie bedroeg 59,2 per 100.000 kinderen jonger dan 5 jaar (tegeover 59,5 voor de vaccinatie). In vergelijking met de prevaccinale periode was het aantal gevallen licht gedaald bij kinderen jonger dan 2 jaar (doelgroep van de vaccinatie), en licht verhoogd bij kinderen tussen 2 en 4 jaar (zie tabel 1). Deze verschillen zijn evenwel statistisch niet significant (p>0.05).

Bij de vastgestelde serotypes (91% van de gevallen) vertegenwoordigden de serotypes aanwezig in het vaccin 41% van de gevallen beneden 2 jaar (doelgroep vaccinatie), tegenover 72% in de prevaccinale periode. Drie serotypes niet aanwezig in het vaccin zijn significant toegenomen : serotypes 1, 7F en 19A. Die vertegenwoordigden 40% van de getypeerde stammen bij kinderen jonger dan 5 jaar, tegenover 18% in de prevaccinale periode. De serotypes 19A en 7A zijn vooral gestegen bij kinderen jonger dan 2 jaar, serotype 1 is significant toegenomen bij kinderen tussen 2 en 4 jaar. Voorlopige gegevens voor 2007 wijzen op een sterke daling van de vaccinale serotypes : ze komen slechts voor bij 12% van de kinderen jonger dan 2 jaar. De niet-vaccinale serotypes zijn licht verhoogd tussen 2006 en 2007, van 123 naar 131 gevallen beneden 2 jaar.

Van de 218 kinderen waarvan de vaccinatiestatus in 2006 bekend was (54%), waren er 55 (25%) gevaccineerd met het heptavalente vaccin Prevenar®. 64% van die kinderen waren volledig gevaccineerd (volgens het schema 3+1), 29% gedeeltelijk en van 7% ontbraken de gegevens. Het serotype was bekend voor 50 gevaccineerde kinderen. Het ging om de vaccinale serotypes (6B en 14) bij 3 onvolledig gevaccineerde kinderen. De meest voorkomende serotypes bij de gevaccineerde kinderen waren 19A (28%), 7F (22%) en 1 (16%). De voorlopige gegevens van 2007 hebben één geval van vaccinatiefalen vastgesteld, een meningitis van type 18C bij een kind van 3 jaar dat na de leeftijd van 1 jaar 2 dosissen Prevenar® had gekregen. Voor de meeste gevallen is de vaccinatiestatus niet bekend, en bij de gevaccineerden werd het serotype niet systematisch opgespoord. Andere gevallen van vaccinatiefalen kunnen dus niet uitgesloten worden.
In 2006 werden 5 overlijdens na een invasieve pneumokokkeninfectie vastgesteld ten gevolge van een vaccinaal serotype, die door vaccinatie hadden kunnen vermeden worden.

Besluit

De introductie van het heptavalente pneumokokkenvaccin in België heeft geleid tot een significante daling van het aantal infecties te wijten aan de vaccinale serotypes bij kinderen, ondanks de lage vaccinatiegraad en onvolledige vaccinatieschema’s. Het totaal aantal infecties is in 2006 evenwel niet significant gedaald. Het aantal infecties ten gevolge van niet-vaccinale serotypes (vooral 1, 7F en 19A) is gestegen op een ogenblik evenwel dat de couverture zeer laag was (ong. 30%).
Hetzelfde fenomeen werd vastgesteld in de eerste jaren na vaccinatie in Frankrijk en Spanje, waar de vaccinatiegraad eveneens laag was. De eventuele ver-vanging van vaccinale serotypes door niet-vaccinale serotypes moet verder opgevolgd worden. De rol van serotype 1 is waarschijnlijk beperkt vermits dit serotype sinds 2000 toeneemt, dus voor de vaccinatie. Serotypes 19A en 7F zijn in sommige landen toegenomen waar niet gevaccineerd wordt. Andere factoren kunnen dus een rol spelen, zoals bepaalde golfbewegingen of antibioticadruk.
De surveillance moet alleszins verdergezet worden, mede omwille van het gewijzigde vaccinatieschema in 2007. De nieuwe vaccins zouden meer serotypes moeten bevatten om een globale impact te hebben op de incidentie van invasieve pneumokokkeninfecties in België.

Referenties:
- Swennen B. Vaccinatiegraad in de Franse Gemeenschap in 2006. Vijfde Valentijn Vaccinatiesymposium. Centrum voor de Evaluatie van Vaccinaties. Februari 2007.
- Hook EB, Regal RR. Capture-Recapture methods in epidemiology: methods and limi-tations. Epidemiol Rev 1995; 17: 243-64.
- Kissling E, Lernout T, Verhaegen J, Han-quet G. Sensitivities of invasive pneumococcal disease surveillance systems in Belgium: Capture-recapture study in children. ESCAI-DE Oct 2007. Poster.
- Vergison A, Tuerlinckx D, Verhaegen J, Malfroot A; Belgian Invasive Pneumococcal Disease Study Group.Epidemiologic features of invasive pneumococcal disease in Belgian children: passive surveillance is not enough.Pediatrics. 2006;118(3):801-9.