FR | NL
Home | Over Vax Info | Links | Contacteer ons

Migranten, reizenprint

Reisvaccinatie : Update 2011

gepubliceerd op zondag 1 mei 2011

Reisadvies moet gepersonaliseerd zijn. Naast de persoonlijke gezondheidstoestand moeten de bestemming en de reisomstandigheden bekeken worden om een aangepast advies te kunnen geven, gebaseerd op de wetenschappelijke aanbevelingen.

Het aantal internationale reizigers blijft elk jaar toenemen. Elke arts heeft onder zijn patiënten mensen die verre reizen zullen ondernemen. In dit artikel overlopen we een aantal actuele gegevens. Voor meer informatie verwijzen we naar de website van het Instituut voor Tropische Geneeskunde www.itg.be of www.reisgeneeskunde.be. Daar vindt u de laatste versie van de Medasso over reisgeneeskunde (editie 2010-2011), alsmede de consensus 2010 van de Wetenschappelijke Studiegroep Reisgeneeskunde (die elk jaar medio juli wordt geüpdated). Ook vindt u daar kaarten en fiches per land en per ziekte.

Basisvaccinaties

Tetanus, difterie, pertussis

De voorbereidingen voor de reis zijn een ideaal moment om de tetanus- en difterievaccinatie op punt te stellen. Een volledige primovaccinatie is essentieel. Indien de laatste vaccinatie 10 jaar geleden werd toegediend, is een herhalingsinspuiting nodig. Is de vorige injectie langer dan 20 jaar geleden, dan worden 2 inspuitingen met 6 maanden interval aangeraden.
Het dTpa-vaccin (Boostrix™) geniet de voorkeur bij volwassenen en adolescenten die geen dTpa-rappel hebben gekregen op de leeftijd van 14-16 jaar en die in contact komen met zuigelingen die niet of onvoldoende gevaccineerd zijn (‘cocoon’-vaccinatie van toekomstige jonge ouders, grootouders, verzorgend personeel dat met kinderen in contact komt).
Indien de reiziger ook tegen polio moet gevaccineerd worden, bestaan er drie mogelijkheden : Boostrix™ + Imovax™, Revaxis™ (dT-IPV) of Boostrix Polio™(dTpa-IPV).

Polio

Vaccinatie is onmisbaar voor reizigers naar Afrika en Azië.
Na een volledige basisvaccinatie in de kinderjaren (OPV of IPV) – wat in België normaal het geval is voor iedereen die na 1967 is geboren - volstaat een herhalingsvaccinatie op volwassen leeftijd (> 16 jaar) voor een levenslange bescherming. Gezien de levenslange bescherming moet deze herhalingsvaccinatie overwogen worden bij àlle reizigers, ongeacht hun bestemming. Voor personen die niet gevaccineerd zijn of van wie de vaccinatiegegevens ontbreken, moet een primovaccinatie toegediend worden (3 dosissen volstaan, een rappel is niet nodig).

MBR

Een volledige vaccinatie vereist 2 dosissen (met minstens 4 weken tussen de eerste en de tweede dosis). De eerste dosis blijft geldig ongeacht de termijn die verloopt tussen beide dosissen.

Hepatitis A en B

De vaccinatie van reizigers heeft de frequentie van hepatitis gevoelig doen dalen :
 voor hepatitis A wordt de incidentie geschat op 40/100.000 maanden verblijf in een derde wereld land (tegenover 300/100.000 10-15 jaar geleden).
 voor hepatitis B bedraagt deze in-cidentie 4/100.000 maanden (tegenover 80-420/100.000 10-15 jaar geleden).

Het vaccin tegen hepatitis A geeft na 15 dagen bijna 100% bescherming gedurende minstens één jaar. De tweede dosis (toegediend 6 à 12 maanden na de eerste) is nodig voor een langdurige bescherming (wellicht levenslang).
De eerste dosis blijft geldig ongeacht de periode (zelfs meerdere jaren) tussen beide dosissen.
Indien vaccinatie tegen hepatitis B ook aangewezen is, gebruikt men het combinatievaccin tegen hepatitis A en B (Twinrix™) volgens een schema 0, 1 en 6 maanden.
Twee dosissen (interval 1 maand) zijn nodig voor een bescherming op korte termijn tegen hepatitis A en 3 dosissen voor een bescherming tegen hepatitis B. De eerste twee dosissen Twinrix™ geven een tijdelijke bescherming tegen hepatitis A en B van respectievelijk 99% en 85%. Pas na de derde dosis geniet men van een langdurige bescherming tegen hepatitis A en B (zie ook kader over antistoffenmeting).

Versnelde schema’s hepatitis-vaccinatie

In uitzonderlijke gevallen kan men een versneld schema van 3 IM injecties gebruiken met een interval van één maand (0 - 1 - 2; het “klassieke versneld” schema), gevolgd door een rappel na één jaar. De bescherming is voldoende na de 3de dosis. De rappel na één jaar is wel noodzakelijk voor een (waarschijnlijk) levenslange bescherming.

Bij gebrek aan tijd kan men een “superversneld” schema toepassen van 4 dosissen hepatitis B monovalent of Twinrix™ (dag 0, 7, 21 en 360).

Moet men de antistoffen meten na vaccinatie tegen hepatitis A of B ?

Hepatitis A: een systematische serolo-gische controle na vaccinatie is niet nodig.
Hepatitis B: voor volwassenen ad-viseert de Hoge Gezondheidsraad een serologische controle (anti-Hbs antilichamen) één tot drie maanden na de volledige vaccinatie. Bij een waarde ≥ 10UI/L is de patiënt levenslang beschermd tegen een klinische infectie en tegen chronisch dragerschap.
Indien de waarde ≤ 10UI/L, dan wordt de patiënt beschouwd als een non responder: hij/zij is niet beschermd tegen hepatitis B. Een nieuwe volledige vaccinatie kan dan worden voorgesteld. Een alternatief bestaat erin om 2 dosissen tegelijk (één in elke deltoïdespier) toe te dienen en dit schema na twee maanden te herhalen. Een nieuwe serologische controle (1 à 3 maanden na de laatste injectie) is nodig om na te gaan of de patiënt al dan niet gereageerd heeft.
Bij immunogedeprimeerde patiënten is een regelmatige opvolging vereist.

Andere vaccins

Buiktyfus

Preventie bestaat vooral in hygiënische maatregelen. Vaccinatie is vooral aan-gewezen voor avontuurlijke reizen in slechte hygiënische omstandigheden, of voor reizen die langer dan 3 weken duren.Voor korte reizen in goede hygiënische omstandigheden kiest men dikwijls voor het niet toedienen van dit vaccin.
Er bestaan twee vaccins: het oraal toe te dienen vaccin (Vivotif™: 1 tablet nuchter innemen, 3 maal met interval van 2 dagen) en het injecteerbare vaccin (Typherix™ ou Typhim™: 1 dosis). Beide vaccins (oraal of injecteerbaar) geven een bescherming van 60-70% gedurende 3 jaar.

Meningokokken meningitis

Het vaccin tegen meningokokken-meningitis A, C, W135 en Y (Mencevax ® ACW135Y) is aangewezen voor reizigers die tijdens de meningitis-periode (van eind december tot eind juni) in de landen van de Afrikaanse subsaharische meningitis-gordel rondreizen, en er
 in nauw contact komen met de plaatselijke bevolking (o.a. reizen met openbaar vervoer, overnachten in local guesthouses, migranten die naar hun land van herkomst reizen en daar bij familie zullen logeren),
 of er gedurende meer dan 4 weken verblijven.

Vaccinatie is verplicht voor de bedevaarders naar Mekka (Haj en Umra).

Er kunnen ook lokale epidemies optreden. Gewone reizigers lopen niet echt een risico gedurende een kort verblijf in de getroffen regio, behalve bij nauw contact met de plaatselijke bevolking.
Het vaccin moet minstens 10 dagen voor de reis worden toegediend, en het blijft wettelijk 3 jaar geldig (voor actuele informatie : zie www.itg.be).
Sinds kort bestaat ook een geconjugeerd vaccin (zie hier).

Cholera

Gezien het risico om cholera op te lopen vrijwel onbestaande is voor een gezonde reiziger, wordt dit vaccin alleen toegediend voor risicoberoepen (bijvoorbeeld noodhulp tijdens een epidemie).
Het oraal geïnactiveerd vaccin Dukoral™ geeft een bescherming van 85 à 90% gedurende 6 maanden (2 innamen met 14 dagen interval). De bescherming vermindert zeer snel bij kinderen, maar blijft vol-doende hoog bij 6 op 10 volwassenen.

Rabiës (hondsdolheid)

Deze ziekte bestaat nog in tal van derde wereldlanden. Elke reiziger moet worden gewezen op het risico, en moet worden aangeraden geen dieren te strelen, ook geen huisdieren, en nooit dode dieren aan te raken.
Preventieve vaccinatie met HDCV-rage™ van Sanofi geeft een beperkte bescherming. Er zijn drie injecties nodig over een periode van 3 à 4 weken (dag 0, 7, 21-28) en een rappel na 1 jaar.
Preventieve vaccinatie is nodig voor
 risicogroepen (zoals veeartsen, jagers, boswachters, archeologen, speleologen enz);
 fietsers en trekkers;
 reizen in afgelegen gebieden met moeilijke verbindingen waar men niet kan beschikken (maximaal 4 dagen) over een vaccin (bereid op celcultuur) noch over specifieke immunoglobulinen;
 expatriates die in de tropen/subtropen gaan wonen.

In geval van een beet door een verdacht dier is bij mensen die gevaccineerd zijn nog steeds profylaxe nodig. Dit vaccinatieschema wekt een langdurig immunologisch geheugen op waardoor, bij blootstelling aan rabiës, wel een vereenvoudigd post-expositie schema kan worden gevolgd (voldoende antilichamen na 2 injecties op dag 0 en dag 3). Ook moet de wonde altijd zorgvuldig met zeep schoongemaakt en adequaat ontsmet worden.

Japanse encefalitis

Deze infectie komt voor in bepaalde delen van Zuid-Oost-Azië. Het nieuwe vaccin Ixario™ - het enige dat beschikbaar is in de erkende vaccinatiecentra - is geïndiceerd vanaf de leeftijd van 18 jaar. Kinderen van expats kunnen ter plaatse gevaccineerd worden.
Dit vaccin zou, in tegenstelling tot de vroegere vaccins, geen allergische reacties veroorzaken (2 injecties met 28 dagen interval).
De indicatie voor de vaccinatie is beperkt tot reizigers die minstens 3-4 weken rondtrekken op het platteland in endemisch gebied, die in de dorpen en op boerderijen logeren, vooral in gebieden waar natte rijstvelden zich nabij varkenskwekerijen bevinden. Deze vaccinatie moet eveneens voorgesteld worden aan personen die in endemische gebieden gaan wonen, zelfs indien ze in de stad verblijven.

Centraal-Europese Teken Encefalitis (FSME of Frühsommer enzephalitis)

Deze meningo-encefalitis wordt overge-dragen door tekenbeten. Ze is endemisch in landelijke en bosrijke streken in heel wat landen in Centraal- en Oost-Europa van de lente tot de herfst. Deze zones kan u terugvinden op www.zecken.de/index.php?id=502
Vaccinatie wordt aangeraden voor mensen die in die streken kamperen of te voet rondtrekken.

Het vaccinatieschema (FSME-IMMUN™ : 0,5 ml voor volwassenen en 0,25 ml Junior tussen 1 en 16 jaar) bestaat uit 3 intramusculaire injecties met een interval tussen de eerste 2 injecties van 1 tot 3 maanden, de derde injectie volgt op 5 tot 12 maanden. Een herhalingsinenting kan bij een nieuwe reis na drie jaar worden gegeven, vervolgens om de 3-5 jaar (behalve bij 60-plussers waar ze om de drie jaar moet worden gegeven).
Indien de laatste vaccinatie meer dan 8 à 10 jaar geleden werd toegediend, moet opnieuw een volledige vaccinatie worden gegeven.
Eén dosis van het vaccin biedt onvoldoende bescherming (50-75% na 4 weken). Men moet dus altijd minstens 2 dosissen toedienen (90-95% bescherming na de tweede dosis, dus op zijn vroegst na 42 dagen).
Bij tijdsgebrek kan men een versneld schema gebruiken, waarbij de twee eerste injecties op dag 1 en 14 toegediend worden, en de derde na 5-12 maanden.
Dit geeft een bescherming van 90-95 % 2 weken na de tweede dosis (dus vanaf dag 28). Ook hier wordt het eerste rappel na 3 jaar en vervolgens na 5 jaar gegeven.
Een stricte bescherming tegen tekenbeten is een zinvol alternatief voor of aanvulling op de vaccinatie: lange broek, kousen die over de broek getrokken worden, hoge schoenen, insectenrepellents op de huid en permethrine op de kleding, en twee keer per dag het lichaam controleren op de aanwezigheid van teken. Teken worden best verwijderd door de teek met een pincet naar boven te trekken.

Insectenrepellents tegen muggen en teken

Insectenwerende producten zijn de enige bescherming tegen Dengue en Chikungunya, twee ziekten die momenteel sterk uitbreiden in de Tropen. Beide infecties worden overgedragen door een mug (Aedes albopictus). Een vaccin tegen Dengue is momenteel nog in ontwikkeling.
De muggen die drager zijn van deze infecties en van Gele Koorts steken overdag, in tegenstelling tot die van malaria en Japanse encefalitis die ‘s nachts steken.
Repellents op basis van DEET of van Picaridine zijn efficiënt tegen muggen, maar moeten om de 4 uur en na elke zwempartij worden aangebracht. Tegen teken zijn ze veel minder effectief.
Het aanbrengen van een product op basis van Permethrine op de kleren, is ook nuttig tegen muggen en teken.

Aedes albopictus heeft zich recent ook op duurzame wijze ingeplant in sommige Zuid-Europese landen (Italie, Zuid-Frankrijk, Spanje, Griekenland, Kroatië, enz.).

Gele Koorts

Deze virale infectie komt enkel voor in bepaalde landen van Zuid-Amerika en Afrika. Vaccinatie is aanbevolen voor alle reizen in endemisch gebied. Sommige landen eisen bij het binnenkomen of verlaten van streken waar gele koorts kan voorkomen ook een vaccinatiebewijs.
Specifieke info per land is te vinden op : www.who.int/ith/en/apps.who.int/tools/geoserver/www/ith/index.html.

Een eenmalige injectie van het levend afgezwakt vaccin biedt een bescherming van 100 % gedurende 10 jaar. In 10-30 % kan er na enkele dagen een mild griepachtig syndroom optreden, dat in minder dan 1 % van de gevallen tot werkverlet leidt. Zeer zeldzaam worden levensbedreigende nevenwerkingen gezien: 1/200.000 –300.000 doses. Vooral bij ouderen lijkt het risico verhoogd (1/1.000.000 < 60 jaar, 1/100.000 voor de groep van 60 – 69 jaar en 1/30.000 >70 jaar). Vanaf de leeftijd van 60 jaar zal men dus de voordelen en de uiterst zeldzame nadelen van deze vaccinatie in de weegschaal moeten leggen, afhankelijk van de reisbestemming en het type reis.
Kinderen worden pas gevaccineerd vanaf de leeftijd van 9 maanden omwille van het risico op een postvaccinale encefalitis. Zwangeren en vrouwen die borstvoeding geven worden normaal gezien niet ingeënt, maar in geval er een reëel risico bestaat, kan het vaccin toch toegediend worden.
Bij personen met een verminderde immuniteit moeten de risico’s en de baten zorgvuldig afgewogen worden. Jonge mensen die een niertransplantatie moeten ondergaan of die lijden aan de ziekte van Crohn of andere immunologisch bepaalde inflammatoire aandoeningen en een immunosuppressieve behande-ling krijgen, worden best voordien gevaccineerd als ze van plan zijn om naar een endemisch land te reizen.
Bij tegenaanwijzing voor vaccinatie tegen gele koorts kan het nodig zijn om een verandering in reisbestemming aan te bevelen.
De vaccinatie gebeurt enkel in de erkende vaccinatiecentra. Zij zijn de enige die een officieel vaccinatiebewijs (het «gele boekje») kunnen afleveren, en zij kunnen ook het best beoordelen of vaccinatie al dan niet nodig is en de voor- en nadelen afwegen.

Prof. A. Van Gompel - ITG
Dr P. Trefois

Referenties :
 Gezondheidsadviezen voor reizigers. Editie 2010-2011. (www.itg.be)
 Brochure van de consensusvergedering van de Wetenschappelijke Studiegroep Reisgeneeskunde (www.itg.be)


Abonneer u op de nieuwsbrief